مطالعات کانی شناسی و خاستگاه اسکارن خونی-انارک،(شمال شرق نایین،استان اصفهان)

اسکارن خونی در فاصله 60 کیلومتری شمال شرق انارک و در زون زمین ساختی ایران مرکزی و در زیر زون انارک–خور قرار دارد. این اسکارن در اثر نفوذ چند زبانه مونزودیوریتی تا کواتز مونزودیوریتی در قسمت شمال کوه خونی به درون واحد های (کربناته) دولومیتی پرکامبرین بالایی شکل گرفته است. نتایج حاصل از داده های ژئوشیمیایی و مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که سنگ های این منطقه دارای ترکیب سنگ شناختی مونزونیت، کوارتزمونزونیت تا مونزودیوریتی می باشد و از عناصرk, rb, th, u غنی شدگی و از عناصرhfse (nb,ti) تهی شدگی نشان می دهند که این خصوصیات شاخص مناطق فرورانش و حاشیه قاره ای فعال می باشد. این سنگ ها مشخصات یک ماگمای کالک آلکالن پتاسیم بالا، متاآلومینوس و تیپ i را نشان می دهد. نمودار های متمایز کننده محیط های زمین ساختی نیز جایگاه گرانیتوئیدهای کمان آتشفشانی (vag) را برای آن تایید می نماید. تشکیل این توده مرتبط با ماگماتیسم سنوزوئیک ایران مرکزی بوده و با توجه به فاصله از نوار ماگمایی ارومیه- دختر و سایر شواهد پترولوژیکی و ژئوشیمیایی محیط تشکیل آن پشت قوس در نظر گرفته شده است. این توده دارای چند بخش با لیتولوژی متفاوت بوده که بخش مونزودیوریت پیروکسن دار آن در شمال توده مسبب ایجاد اسکارن از سنگ کربناته می باشد. اسکارن ها از هر دو نوع درون اسکارن و برون اسکارن هستند. حضور مجموعه کانی هایی همچون سرپانتین، فلوگوپیت، وزوویانیت، گارنت، تالک، اپیدوت و کلینوپیروکسن نشان دهنده اسکارن منیزیم و کلسیم دار می باشد. مشاهده روابط بافتی و همچنین توجه به پاراژنزهای کانی ها این نکته را می رساند که این اسکارن ها چند مرحله ای است. مطالعات کانی شناسی و مشاهدات صحرایی نشان دهنده 2 مرحله اصلی دگرگونی پیشرونده و پسرونده می باشد. مرحله دگرگونی مجاورتی که مرحله تشکیل اسکارن متاسوماتیک می باشد. در طی آن کانی های بدون آب مانند گارنت، کلینوپیروکسن و الیوین تشکیل شده اند. که با توجه به مجموعه کانی های تشکیل شده در این مرحله می توان دمایی بیش از °c500 را برای آن بیان کرد. مرحله دگرگونی پس رونده شامل دو مرحله جداگانه است: در مرحله پسرونده پیشین کانی های بدون آب مرحله قبل به کانی های آبدار مانند سرپانتین، فلوگوپیت، وزوویانیت و کانی های تیره تبدیل شده اند. این مرحله در دمای کمتر از °c470 رخ می دهد و در نهایت در مرحله پسررونده پسین مجموعه سیلیکات های منیزیم- کلسیم آبدار و بی آب دچار دگرسانی شده و در محدوده دمایی °c300 به کانی هایی مانند کلریت، تالک و اپیدوت تبدیل می شوند. با توجه به مجموعه کانی های منیزیم دار مانند فلوگوپیت، دیوپسید، سرپانتین و تالک و کانی های کلسیم دار مانند وزوویانیت و گارنت، سنگ میزبان از نوع کلسیتی- دولومیتی است و لذا این اسکارن در رده کلسیمی- منیزیمی قرار می گیرد. از مقایسه داده های مربوط به نمونه های مورد مطالعه با توده های آذرین مولد اسکارن های دنیا می توان دریافت که انطباق خوبی میان اکسید های عناصر اصلی این سنگ ها با توده های مولد اسکارن مس، طلا و آهن برقرار است. در نمودار های عناصر فرعی به خوبی خویشاوندی بین توده نفوذی منطقه و نوع کانه زایی مشاهده می گردد. در نهایت با مقایسه عناصر جزئی این گرانیتوئید با سایر گرانیتوئید های مرتبط با اسکارن های کانه دار، شباهت آن ها با گرانیتوئیدهای اسکارن مس و آهن بیش از پیش آشکار می گردد. مطالعات میکروترمومتری انجام شده روی این مقاطع، محدوده دمایی بین °c160- 398، با بیشترین فراوانی در محدوده دمای°c 150- 200 و شوری حدود 13-22 درصد وزنی معادل نمک طعام را نشان می دهد. مقدار چگالی سیالات نیز بین 8/0–1/1 گرم بر سانتیمتر مکعب محاسبه شد. همچنین ترکیب داده های دمای همگن شدن و شوری سیالات نشان داد که مکانیسم ته نشینی کانه، مخلوط شدن دو سیال جوی و ماگمایی است. بررسی مینرالوگرافی نشان می دهد که کانی سازی طی دو مرحله رخ داده است. کانه های سولفیدی و اکسیدی شامل پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، هماتیت و مگنتیت در مرحله اول تشکیل شده اند و کانی های گوئتیت، کوپریت، مالاکیت، آزوریت و اکسید های آهن در مرحله بعدی بوجود آمده اند. بر اساس شواهد موجود توده نفوذی خونی و سیالات جوی می توانند منشا کانی زایی در این سامانه باشد.